İnkişaf layihələri sadəcə kağız üzərində plan deyil – onlar vədlərdir. Cəmiyyətləri irəli aparmaq, ekosistemləri qorumaq və rifaha yol açmaq vədləri. Lakin çox vaxt bu vədlər yerinə yetirilmir. Yollar çəkilir, amma tez bir zamanda dağılır, su təchizatı sistemləri qurulur, lakin yerli ehtiyaclar nəzərə alınmır, şəfa verməli olan layihələr isə əksinə, ziyan vurur. Bu, resurslarımızın və ya səylərimizin çatışmazlığı səbəbindən deyil – əsas səbəb, prosesə kritik bir elementin – davamlılığın daxil edilməməsidir.
GPM olaraq illərdir davamlılığın sadəcə bir dəb sözündən daha çox, layihələrin qurulması və həyata keçirilməsi üsulunda əsaslı bir dəyişiklik olması üçün çalışırıq. GPM P5 Layihə İdarəçiliyində Davamlılıq Standartı, davamlı layihə idarəçiliyi ekosistemimizin üç əsas sütunundan biridir. Digər iki sütun isə GPM Təcrübə Bələdçisi və Davamlılıq Bacarıqları Standartıdır. Bu vasitələr birlikdə layihə mütəxəssislərinə hər bir mərhələdə davamlı nəticələr əldə etməyə yönəlmiş düşüncə tərzi təqdim edir.
Xüsusilə P5 Standartı bu sahədə bir xilasedici rol oynayır. O, layihə idarəçiliyini beş qarşılıqlı əlaqəli ölçü – İnsanlar, Planet, Rifah, Proses və Məhsul ətrafında yenidən formalaşdırır və bu gün həyata keçirilən layihələrin sabahın dayanıqlılığını təmin etməsinə kömək edir. Bu, sadəcə tələbləri yerinə yetirmək və ya kvotaları doldurmaq üçün bir addım deyil – P5 standartı, BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin (SDG) yaranmasına səbəb olan sistem problemlərini həll etmək məqsədi daşıyır.
Təhlükə Heç Vaxt Bu Qədər Böyük Olmamışdı
Beynəlxalq inkişaf layihələri ən çətin mühitlərdə fəaliyyət göstərir: məhdud resurslar, rəqabət aparan maraqlar və heç də azalmayan qlobal böhranlar. ABŞ-da qasırğalar daha da güclənərək milyonlarla insanı didərgin salır və kritik infrastrukturlara ağır zərbə vurur. Cənub-Şərqi Asiyada baş verən dağıdıcı daşqınlar bütöv bölgələri su altında qoyur, İspaniyada isə güclü yağışlar minlərlə ailəni evsiz qoyur. Bunlar artıq istisna hallar deyil – bu, yeni reallıqdır.
Ənənəvi layihə idarəçiliyi yanaşmaları bu problemləri həll edə bilmir. Davamlılığı hər bir qərarın əsasına yerləşdirən çevik bir çərçivəyə ehtiyac var. P5 Standartı bu çağırışa cavab verir – yalnız zərərləri minimuma endirmir, eyni zamanda icmaları və ekosistemləri yenidən bərpa edən sistemlər qurur.

Beş Ölçü, Bir Davamlı Gələcək:
1. İnsanlar: Layihələrin Mərkəzində İcma Olmalıdır
Hər bir layihə insanlara təsir edir – istər benefisiar, istər işçi, istərsə də maraqlı tərəf kimi. Çox vaxt onların səsi eşidilmir, və layihələr əslində kömək etməli olduğu icmaları kənarda qoyur. P5 Standartı maraqlı tərəflərlə qarşılıqlı əlaqəni, bərabərliyi və gücləndirməni hər bir mərhələnin mərkəzinə qoyur.
Məsələn, Haitidə həyata keçirilən bir səhiyyə layihəsi yalnız qısa müddətli həllər təqdim etməklə kifayətlənməyib, həm də yerli tibb işçilərinin hazırlanmasına sərmayə qoyub. Bu yanaşma sayəsində layihə başa çatdıqdan sonra da iş davam edə bilib. “İnsanlar öncə” prinsipi sadəcə bir şüar deyil – bu, əsas prinsip olmalıdır.
Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

2. Planet: İqlim Böhranı ilə Mübarizə
İqlim dəyişikliyinin təsirlərini görməməzlikdən gəlmək mümkün deyil. Qasırğalar, daşqınlar və rekord həddə yağıntılar qlobal mənzərəni dəyişir. Davamlı inkişaf üçün bu artıq gələcək problemi deyil – indiki reallıqdır.
P5 Standartının “Planet” ölçüsü layihələrin ekosistemləri qoruyub-bərpa etməsini təmin edir. Məsələn, Sub-Sahara Afrikada həyata keçirilən kənd təsərrüfatı layihəsi su qorunması və meşələrin bərpası vasitəsilə məhsuldarlığı artırıb və biomüxtəlifliyi bərpa edib. Karib hövzəsində isə bir bərpa olunan enerji layihəsi fırtına nəticəsində məhv olmuş icmaları yenidən quraraq, eyni zamanda infrastrukturun gələcək fəlakətlərə qarşı dayanıqlı olmasını təmin edib. Bunlar istisna deyil – bunlar davamlı inkişafın yeni standartlarıdır.

3. Rifah: Bərabər Paylanmış İqtisadi İnkişaf
İnkişaf yalnız iqtisadi rəqəmlərdən ibarət deyil – ədalətli paylanmış rifah yaratmaq deməkdir. P5 Standartı iqtisadi dəyərin yalnız müəyyən bir qrupun əlində cəmlənməsinin qarşısını alır, əvəzində hər kəs üçün imkanlar yaradır.
Misal üçün, Banqladeşdə qadınların iqtisadi cəhətdən gücləndirilməsi layihəsi təhsil, mikro-maliyyələşdirmə və işə düzəlməni birləşdirərək qadınların təkcə öz həyatlarını deyil, həm də cəmiyyətlərini dəyişməsinə imkan yaradıb. Bu, həqiqi rifahdır – və P5 Standartı məhz bunu təmin edir.

4. Proses: Davamlı Layihələr Üçün Çərçivə
Əgər proseslər düzgün qurulmasa, ən yaxşı niyyətlər belə uğursuz ola bilər. P5 Standartı layihələrin həyata keçirilməsində davamlılığı təmin edərək, müqavimətlilik, uyğunlaşma və inkişaf məqsədləri ilə uyğunluğu qoruyur.
Məsələn, Keniya kənd yol layihəsində iqlimə davamlı materiallar istifadə edilib və ətraf mühitə minimal təsir göstərilib. Bunun nəticəsində layihə təkcə icmaları birləşdirmədi, həm də uzunmüddətli davamlılığı təmin etdi.

5. Məhsul: Gələcək Üçün Qurulmuş Layihələr
Məktəbdən su sisteminə, bərpa olunan enerji stansiyasına qədər – hər bir layihənin son məhsulu zamanın sınağından çıxmalıdır. P5 Standartı, layihələrin yalnız qısa müddətli problemləri həll etməsini deyil, gələcək ehtiyacları qarşılamasını təmin edir.
Məsələn, Şərqi Avropada bir tekstil şirkəti P5 çərçivəsindən istifadə edərək əməliyyatlarını yenidən dizayn edib, emissiyaları və su istehlakını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb. Bu, sadəcə davamlılıq deyil – bu, strateji baxışdır.

P5 Standartı: Problemin Kökünə Enmək
P5 Standartı qlobal çərçivələrə uyğunlaşmaq üçün yox, onlara ehtiyac yaradan sistem problemlərini həll etmək üçün mövcuddur. İllərdir inkişaf layihələri qısa müddətli qazancı uzunmüddətli bərabərlikdən üstün tutub, istismarı və ekoloji tənəzzülü gücləndirib.
P5 bu dövrü qırır – icmaları gücləndirən, ekosistemləri bərpa edən və paylaşılmış rifahı prioritet edən layihələr yaradır.
Çağırışa Cavab Verək
Bəşəriyyət dönüş nöqtəsindədir. İqlim böhranı sürətlənir, bərabərsizlik artır və artıq yarımçıq həllər kifayət deyil. Biz bu çağırışa cavab verəcəyikmi?
Joel Carboni, 2024
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun