Əgər biznesiniz yalnız sizə təsir edənləri ölçür, lakin sizin kimə və nəyə təsir etdiyinizi nəzərə almırsa, mənzərənin yalnız yarısını görürsünüz. Və risk, etibar və şəffaflığın sürətlə bir araya gəldiyi bir dünyada bu cür yarımçıq yanaşma baha başa gələ bilər.

İkili Materiallıq Nə Deməkdir?

İkili materiallıq iki fərqli, lakin bir-biri ilə bağlı əhəmiyyət baxışını tanıyır:
Xaricdən Daxilə: ESG açıqlamaları və tənzimləyici tələblər — iqlim riskləri, tədarük zəncirində pozuntular, resurs qıtlığı və digər amillər biznesin dəyərinə və davamlılığına təsir edir.
Daxildən Xaricə: Davamlılıq hesabatları — şirkətin ətraf mühitə və cəmiyyətə təsiri: emissiyalar, bioloji müxtəlifliyin itirilməsi, əmək bərabərliyi və icma rifahı.
Bu iki perspektiv birlikdə tam mənzərə yaradır. Çünki xarici risklər investor inamını, daxili təsirlər isə şirkətin cəmiyyətlə münasibətini formalaşdırır. Hər iki tərəfi görməmək ciddi uyğunsuzluqlara və dəyər itkisinə səbəb ola bilər.
İkili materiallıq artıq Avropa İttifaqının CSRD qaydaları ilə rəsmiləşib və qlobal hesabat çərçivələrinə təsir edir. Lakin bu yanaşma yalnız uyğunluq şöbələri ilə məhdudlaşmamalı — bütün biznes sahələrindən qaynaqlanmalıdır.

Materiallıq Əməliyyat Məsələsi Deyil — Strateji Məsələdir

Təşkilatlar çox vaxt materiallığa bir dəfəlik audit prosesi kimi yanaşırlar. Bir məsləhətçi dəvət olunur. Maraqlı tərəflərlə sorğu keçirilir. Bir neçə müsahibə aparılır. Mövzular qiymətləndirilir. Və sonda bir matrisa tərtib olunur.
Nəticə? Reallıqdan çox imicə xidmət edən cilalanmış bir vizual.
Problem matrisanın özü deyil — onun arxasındakı dərinliyin olmamasıdır. Əgər materiallıq prosesi satınalma, maliyyə, insan resursları, məhsul dizaynı və xüsusilə layihə icrasını əhatə etmirsə, bu proses təşkilatın əməliyyat ritmini əks etdirmir.
Materiallıq yalnız analiz edilən deyil, yaşanan bir şey olmalıdır. Bu, təşkilatın nə dediyini deyil, necə davrandığını əks etdirməlidir.
O, biznesin ayrılmaz hissəsinə çevrilməli, kənarda qalmamalıdır.

Boşluqlar Harada Görünür: Layihələr, Proqramlar və Portfellər

Materiallıq müzakirələrində ən çox nəzərdən qaçan sahə layihə mühitidir.
Hər bir biznes onun maliyyələşdirdiyi layihələrlə formalaşır — yeni obyektlər, tədarük zənciri təkmilləşdirmələri, İT transformasiyaları, icma təşəbbüsləri, kapital genişlənməsi, siyasət tətbiqləri. Hər bir layihə risk daşıyır, təsir edir və material məlumat mənbəyi ola bilər — əgər diqqət yetiririksə.
Ancaq bir çox təşkilatda materiallıq layihə səviyyəsinə çatmır. Yalnız illik hesabatlar və ESG tablosunda qalır. Bu, təşkilatın əhəmiyyətli hesab etdiyi ilə həqiqətən hansı layihələri qurduğuna, maliyyələşdirdiyinə və ya prioritetləşdirdiyinə arasında uyğunsuzluq yaradır.
İkili materiallıq mənalı olarsa, stratejini reallığa çevirən sistemlərə inteqrasiya edilməlidir. Bu da, Layihə İdarəetmə Ofisinin (PMO) materiallığı müəyyən etmə və məlumatlandırma prosesinə necə daxil olduğunu yenidən düşünməyi tələb edir.

Layihələr Materiallığın Həqiqətə Çevrildiyi Yerdir

Layihələr materiallıqdan immun deyil. Çox vaxt materiallıq burada ortaya çıxır.
Məsələn, yeni infrastruktur layihəsi icma rəyi alınmadan, yerli ekosistemləri pozaraq və bərabərsizliyi gücləndirərək həyata keçirilərsə, bu, daxildən xaricə materiallıqdır. Enerji səmərəliliyi, gələcək tənzimləmələr və dəyişən iqlim normalarını nəzərə almadan dizayn edilərsə, bu, xaricdən daxilə materiallıqdır. Hər iki təsir vacibdir və layihə səviyyəsində görülə bilər, daha hesabatlarda və risk qeydiyyatlarında əks olunmadan əvvəl.
PMO-lar yalnız həyata keçirici deyil, strateji tərəfdaşlar olurlar.
PMO portfeli izləyir, naxışları görür, əlaqələri qurur və tətbiq mərhələsində yaranan təsirləri müəyyən etmək üçün ideal mövqedədir.
Öndə gedən təşkilatlar nə edir:
 • İkili materiallıq düşüncələrini layihə sənədlərinə, satınalma meyarlarına və performans göstəricilərinə daxil etmək
 • Layihə menecerlərini material riskləri və ya imkanları müəyyən etməyə hazırlamaq
 • Layihə məlumatlarını ESG və davamlılıq qiymətləndirmələrinə daxil etmək
 • Layihə təcrübələrini strateji istiqamət və maraqlı tərəflərlə əlaqə qurmağına yönəltmək
Materiallıq layihələrin məzmununa, dizaynına, çatdırılmasına və qiymətləndirilməsinə daxil olduqda, o, həqiqətə çevrilir. Bu, sadəcə arzu deyil, praktikadır.

Materiallıq Canlı Bir Sistem Olmalıdır

Materiallığın ikili təbiəti bir dəyişiklik tələb edir — nəyi ölçdüyümüzdən daha çox, necə düşündüyümüzü.
Materiallıq yalnız illik hesabat deyil. O, hər gün yaşanmalı, dinamik, əlaqəli və kontekstdən asılıdır. Dünən əhəmiyyətsiz olan bir şey bu gün kritik ola bilər. Maraqlı tərəflərin gözləntiləri dəyişir, xarici risklər inkişaf edir, daxili təsirlər daha geniş yayılır.
Bu səbəbdən ikili materiallıq canlı bir sistem kimi yanaşılmalıdır — şirkət, ətraf mühit və cəmiyyətlə real əlaqə quraraq daim yenilənən bir anlayış.

İkili materiallığı tətbiq etmək, biznesinizi gecə-gündüz yenidən yaratmaq demək deyil. Səmimi inteqrasiya tələb edir. Əsaslarla başlayın:
 • Şirkətinizdən nə tələb olunduğunu müəyyənləşdirin. Bunlar ESG açıqlamalarıdır — xarici təzyiqlər, risk əsaslı və çox vaxt tənzimlənən.
 • Şirkətinizin paylaşmaq istədiyini aydınlaşdırın. Bunlar davamlılıq hesabatlarınızdır — daxili motivasiyalı, dəyərlərə əsaslanan və təsirə yönəlik.
 • Davamlılıq və uyğunluqdan kənar funksiyalarla əlaqə qurun. Maliyyə, satınalma, İnsan Resursları, məhsul və PMO-nu daxil edin.
 • Layihə komandalığınızı materiallığı görmək və izləmək üçün hazırlayın.
Materiallığı strateji infrastruktura çevirin, ünsiyyət vasitəsinə deyil.

Nəticə

İkili materiallıq yalnız hesabat tələbi deyil. O, biznesin dünyadakı yerini necə anladığını dəyişir.
Biznesinizin təsir etdiyi və nəyi təsir etdiyini birləşdirəndə, yalnız daha yaxşı hesabat deyil, daha yaxşı bir biznes əldə edirsiniz. Daha dərindən dinləyən, daha ağıllıca hərəkət edən və bütövlüklə rəhbərlik edən bir biznes.
Və mürəkkəblik, qarşılıqlı asılılıq və sürətlənən dəyişikliklərlə müəyyən edilən gələcəkdə bu, lüks deyil, zərurətdir.
Tam Mənzərə ilə Rəhbərlik Etməyə Hazırsınız?
İkili materiallığı başa düşmək yalnız hesabatın təkmilləşdirilməsi deyil, liderlik düşüncəsidir. Bu düşüncə silo anlayışlarından kənara baxmağı, uyğunluqdan daha çox şey etməyi və ehtiyacımız olan sistemləri qurmağı tələb edir.
Bu yerdən rəhbərlik etməyə hazırsınızsa, növbəti addımı atın.

Joel Carboni, 2025
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun