Ego: İstismar Dövrü

Ego-yönlü düşüncə müasir iqtisadiyyatı formalaşdırdı. Bu, “öncə mən” modelidir — uğur daha çox nə qədər resurs çıxarıb, nəzarət edə və böyüdə bildiyinlə ölçülür, uzunmüddətli nəticələr nəzərə alınmır. Sənaye inqilabından 20-ci əsrin sonlarına qədər biznesin qaydası sadə idi: məhsuldarlığı artır, xərcləri azald, ziyanı isə başqalarının üzərinə yüklə.
Qısa müddətdə bu yanaşma işləyirdi: sənayelər quruldu, sərvət yaradıldı, bizneslər sürətlə böyüdü. Amma eyni zamanda ekoloji fəlakətlər, resursların tükənməsi, maliyyə böhranları və dərin sosial bərabərsizliklər meydana çıxdı. Bu gün qarşılaşdığımız böhranlar sistemin uğursuzluğu deyil — Ego-yönlü biznesin qaçınılmaz nəticəsidir.

Eco: Uyğunlaşma və Risk İdarəçiliyi Dövrü

Ego-nun ağır nəticələri gözardı edilə bilməyəndə, bizneslər Eco-yönlü düşüncəyə keçdi. Bu mərhələdə korporativ məsuliyyət, ESG göstəriciləri və davamlılıq təşəbbüsləri ön plana çıxdı.
Eco düşüncə uğura hələ də fokuslanır, amma bu dəfə riskin idarə olunması, reputasiyanın qorunması və hüquqi tələblərə cavab vermək də işə daxil edilir. Karbon hədəfləri, dövri iqtisadiyyat modelləri və etik təchizat zəncirləri bu səbəbdən qəbul olundu — bəzən sadəcə tələbatdan irəli gəlirdi, yoxsa humanist səbəblərdən deyil.
Bu keçid vacib idi və davamlılıq anlayışını geniş yaydı. Amma acı reallıq budur: Eco düşüncə əsasən reaktivdir.
Zərəri azaltmağa çalışır, amma dəyər yaratmır.
Riskləri azaltmaq istəyir, amma fürsətlər yaratmır.
Qutuları doldurur, amma dönüş yaratmır.
30 ildən çox davamlılıq səylərinə baxmayaraq, iqlim göstəriciləri pisləşməkdə davam edir, biomüxtəliflik azalır və qlobal təchizat zəncirləri hələ də kövrəkdir. Eco dövrü öz pik nöqtəsinə çatıb.

Seva: Biznesin Gələcəyi

Seva sadəcə fəlsəfi fikir deyil — bu, biznes strategiyasıdır.
Sanskrit dilində “Seva” fədakar xidmət deməkdir. Biznesdə isə bu, zərəri azaltmaq əvəzinə aktiv şəkildə dəyər yaratmaq deməkdir — müştərilər, əməkdaşlar, cəmiyyət və planet üçün.

Niyə Seva işləyir?

Seva yaxşılıq xatirinə edilmir. Bu, uzunmüddətli uğur üçün bir yanaşmadır. Bu düşüncəni qəbul edən şirkətlər daha davamlı, innovativ və gələcəyə hazır olur.
 • Seva rəqabət üstünlüyü yaradır.
Resursları təkcə qorumaq yox, bərpa edən şirkətlər gələcəyin təchizat zəncirlərinə sahib olacaqlar. Məsələn, Tesla-nın batareya təkrar emalı və ya Patagonia-nın “Worn Wear” proqramı.
 • Seva sədaqət və sərmayə cəlb edir.
İstehlakçılar və investorlar yalnız ESG hesabatlarına yox, gerçək liderliyə baxırlar. Microsoft-un karbon mənfi strategiyası və Unilever-in davamlı tədarük siyasəti buna nümunədir.
 • Seva innovasiyanı təşviq edir.
Davamlılığı xərc kimi yox, inkişaf vasitəsi kimi görür. Məsələn, Nike okean plastikindən məhsullar hazırlayır, Google isə süni intellektlə enerji sərfiyyatını 40% azaldır.
 • Seva gələcəyə davamlılıq gətirir.
Bazar dəyişir: qaydalar sərtləşir, gözləntilər artır, iqlim riskləri böyüyür. Ego və passiv Eco rejimində işləyən şirkətlər geridə qalacaq.

Bu, Əxlaqi Mövzu Deyil — Biznes Anıdır

Bəziləri deyə bilər: “Kapitalizm belə işləmir.” Amma bu düşüncə artıq köhnəlib. Gələcəyin qalib şirkətləri müdafiə mövqeyində qalanlar deyil, fəal şəkildə dəyişiklik yaradanlar olacaq.
Seva-yönlü bizneslər başa düşür ki:
Quruyan sistemdən son dəyəri çıxarmaqla deyil, davamlı işləyən bir sistem yaratmaqla qalib gəlmək olar.
Bu dəyişiklik artıq başlayıb. Sual budur: Sən liderlik edəcəksən, yoxsa geridə qalacaqsan?

Joel Carboni, 2025
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun